Шупашкар районӗнчи Тури Макаҫ патӗнче ҫул-йӗр пӑтӑрмахӗ пулса иртнӗ — иккӗн вилнӗ, саккӑрӑн аманнӑ.
Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх 10 ҫитесси ҫирӗм минутра ВАЗ-21009 урапа водителӗ хӑйӗн машинине тытса чарайманнипе хирӗҫ пыракан КАМАЗ ҫине пырса ҫапӑннӑ. Кӑмрӑкпа тиенӗскерӗ ҫине хыҫалтан вара Ҫӗнӗ Шупашкартан Сӗнтӗрвӑррине ҫула тухнӑ автобус пырса тӑрӑннӑ.
ВАЗ-21009 водителӗпе унпа юнашар ларса пыракан пассажирӗ вырӑнтах вилнӗ, хыҫалта ларса пынӑ хӗре тата автобусри 7 пассажира тӗрлӗ сурансемпе пульница ӑсатнӑ.
Ҫул-йӗр пӑтӑрмахӗ мӗнле сӑлтава пула сиксе тухнине халӗ тӗпчеҫҫӗ.
Паян Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ Любовь Федорова 65 ҫул тултарнӑ.
Любовь Федорова Шупашкар районӗнчи Лапсарта ҫуралнӑ. 1972 ҫулта вӑл Ленинградри А.Н. Островский ячӗллӗ театр, музыка тата кинематографи патшалӑх институтне вӗренсе пӗтернӗ. Ҫав ҫулах Шупашкарти Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлеме тытӑннӑ.
Любовь Федорова ӑсталӑхӗ пирки каланӑ май кирек епле сӑнара та вӑл туртса кӑларма пултарнине палӑртмалла. 43 ҫул тетарта ӗҫленӗ вӑхӑтра вӑл 100-е яхӑн роле калӑпланӑ.
Халӗ театр сцени ҫинче пыракан спектакльсенчен вӑл «Хурлӑхлӑ хурама сассинче» Шерпустана, «Хунямара» Кабатӑна, «Шанель «пике»-ре Капитолина Петровнӑна вылянине асӑнма пулать.
Хӗллехи каникул хыҫҫӑн Шупашкарти шкулсенче ачасене апатлантарнишӗн ытларах тӳлеме тивессине эпир пӗлтернӗччӗ. Ятарлӑ хушӑва республикӑн тӗп хулин администраци пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков иртнӗ ҫулхи раштавӑн 28-мӗшӗнче ҫирӗплетнӗ. Аса илтеретпӗр, 1–4-мӗш классем ирхи апат ҫинишӗн 19 тенкӗ тӳлемелле, кӑнтӑрлахи апатшӑн — 46 тенкӗ. 5–11-мӗш классенче вӗренекенсен ирхи апачӗ пӗчӗккисенчен кӑшт хаклӑрах: ирхишӗн 23 тенкӗ тӳлемелле. Кӑнтӑрлахишӗн вӗсене те, кӗҫӗн класрисене пекех, 46 тенкӗ кирлӗ пулать.
Шупашкар районӗнче те хаксем хӑпарнӑ. Тӗпренчӗксене унти ача пахчисене янишӗн халӗ 100 тенкӗ таран тӳлемелле. Хушӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗ иртнӗ ҫулхи чӳк уйӑхӗнчех кӑларнӑ. Ача пахчинче 3–5 сехет пулнишӗн 54 тенкӗрен ытла тӳлемелле мар, 8–10 сехет пулакансемшӗн — 93 тенкӗ, 12 сехет пулсан — 115 тенкӗ, 24 сехет пулсан — 120 тенкӗ.
«Прессӑн ылтӑн фончӗ–2016» Пӗтӗм Раҫҫейри конкурса иртнӗ ҫул вӗҫӗнчех пӗтӗмлетрӗҫ-ха. Ҫапах та ку паллӑна тивӗҫнисене кӑҫал унпа усӑ курма ирӗк панине кура ҫав ятлӑ хаҫат-журнала пӗлтерме эпир кая юлман тесе шухӑшлатпӑр. Конкурса «Журналист» издательство ҫурчӗ йӗркелет.
Сӑмах май каласан, ылтӑн паллӑна тивӗҫнине тӗрлӗрен хаклакан-йышӑнакансем пур-ха. Ара, кирек епле парнен те, енчен вӑл йышлӑ пулсан, сумӗ чакать-тӗр ҫав. Юрӗ, сӑмахӑмӑр ун пирки мар.
Конкурса 268 кӑларӑм хутшӑннӑ. Вӗсем — ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнче тухса тӑракан пичет кӑларӑмӗсем.
Конкурса тӑратнӑ хаҫат-журнала конкурс комиссийӗ виҫӗ степеньлӗ паллӑпа хакланӑ. Пирӗн республикӑри виҫӗ хаҫат: «Советская Чувашия», «Алатырские вести» тата Вӑрнар районӗнчи «Ҫӗнтерӳ ҫулӗ» — иккӗмӗш степеньлине тивӗҫнӗ.
Тӑхӑр хаҫат виҫҫӗмӗш степеньлӗ паллӑ хуҫисем пулса тӑнӑ. Вӗсен хушшинче чӑваш парламенчӗн «Республика» хаҫачӗ, Ҫӗнӗ Шупашкарти «Грани», Муркаш районӗнчи «Ҫӗнтерӳ ялавӗ», Етӗрне районӗнчи «Ӗҫ ялавӗ», Шупашкар районӗнчи «Тӑван Ен», Ҫӗрпӳ районӗнчи «Цивильский вестник», Елчӗк районӗнчи «Елчӗк Ен» хаҫачӗсем, «Агромаш» тата «Моя Империя» журналсем.
Ҫӗнӗ ҫул тӗлӗнчи вӑрӑм канмалли кунсенче республикӑра спорт мероприятийӗсем нумай иртеҫҫӗ. Вӗсенчен пӗрин пирки, Шупашкар районӗнче «Сурхури чупӑвӗ–2016» йӑлана кӗнӗ тупӑшу уҫӑлни ҫинчен, эпир пӗлтертӗмӗр-ха.
Сӑмах май каласан, кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен тытӑнса 10-мӗшӗ таран Пӗтӗм Раҫҫейри спорт тата сывлӑх вунӑкунлӑхӗ иртет. Ӑна пӗлтӗр те йӗркеленӗччӗ.
Паян Шупашкарти Станциҫум урамри 10-мӗш «а» ҫуртра вырнаҫнӑ 2-мӗш спорт шкулӗнче ҫемьесем йӗлтӗрпе тупӑшӗҫ.
Ӑмӑртура 10 ҫултан пуҫласа 15 ҫулчченхи ачаллӑ ҫемьесене кӗтеҫҫӗ. Хӑть пӗр ачапа пыр, хӑть иккӗ-виҫҫӗпе.
Спорт мероприятине савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура 12 сехетре уҫӑҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн парнисемпе чыслӗҫ.
Ӗнер Шупашкар районӗнче «Сурхури чупӑвӗ–2016» йӑлана кӗнӗ тупӑшу уҫӑлнӑ. Автомобиль тупӑшӑвне республикӑн Физкультурӑпа спорт министерстви тата Шупашкар район администрацийӗ ирттернӗ.
Урапасен тупӑшӑвне официаллӑ майпа ӗнер 10 сехет те 30 минутра уҫнӑ. Ӑмӑрту 11 сехетре пуҫланнӑ. Паян та ӑмӑрту малалла тӑсӑлӗ. хальхинче спортсменсем 12 сехетре старта тухӗҫ. Вӗсен 1200 метрлӑ трассӑна ҫӗнмелле. Тупӑшакансене пилӗк ушкӑна пайланӑ. Ӑмӑрту Ҫырмапуҫ ялӗ ҫывӑхӗнчи лапамра иртет.
Сӑмах май каласан, халӑх тетелӗсенчен пӗринче ӑмӑртура инкек пулни пирки те пӗлтерчӗҫ. Тупӑшакан урапасенчен пӗри тӳре ҫине пырса кӗнӗ-мӗн, лешне тухтӑрсем васкавлӑ пулӑшу кӳнӗ пулать. Анчах халӑх тетелӗнче каярах тӳре суранланманни пирки ҫырчӗҫ.
Чӑваш Енре Ял хуҫалӑх ҫыравне хатӗрленеҫҫӗ. Вӑл кӑҫал иртмелле. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра Ял хуҫалӑх ҫыравне ирттермешкӗн 660 ҫын хутшӑнӗ. Вӗсем статистика валли даннӑйсене пухса ҫӳрӗҫ.
ЧР Ял хуҫалӑх министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре ҫырава кӗртмелли 263 пин объект шутланать. Вӗсен йышӗнче 4 пинӗшӗ — фермер хуҫалӑхӗсемпе усламҫӑсем, ялсенче 240 пине яхӑн хуҫалӑх, хулара вара — 9 пин. 11 районта объектсен йышӗ 10 пинрен иртет. Ку енӗпе Шупашкар районӗ малта. Унта 24 пин ытла объект. Шӑмӑршӑ районӗнче вара — 6 пин ытла.
Аса илтерер: ҫырав кӑҫал утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ҫурлан 15-мӗшӗччен иртмелле. Пухнӑ кӑтартупа ялсенче агропромышленноҫ тата социаллӑ политика пирки калама май пулӗ.
Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ «Чемен карти» этнопаркра паян Шупашкар районӗн Елки иртрӗ. Влаҫрисем ӑна «Этнозима» (чӑв. Этнохӗл) ят панӑ.
Уяв Вӑрманкас-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче иртнӗрен ҫак тӑрӑхра вырнаҫнӑ кашни ял тенӗ пекех (мӗншӗн тесен хӑшӗ-пӗрин картишӗ пуш-пушахччӗ, юрпа витӗннӗскер выртатчӗ) хӑйсен картишне Ҫӗнӗ ҫул уявӗпе тата Сурхурипе капӑрлатма ӗлкӗрнӗччӗ. Ку ӗҫе вӗсем сивӗ ҫанталӑка пӑхмасӑр темиҫе кун хушши тунӑ. Кашни ял тӑрӑхӗ унсӑр пуҫне хӑй тӑрӑхӗнчи техӗмлӗ апатпа хатӗрлеме тӑрӑшрӗ. Уява пынӑ кашни хӑна тенӗ пекех вӗсен техӗмлӗ апатне тутанма пултарчӗ, вӗри чейпе картишре пӗҫернӗ тӗрлӗ апат сивӗ ҫанталӑкра шӑннӑ ҫынсене ӑшӑнма май пачӗ.
«Этнозима» уява ирттерекенсем вырӑсла хатӗрленӗ — ертсе пырассине те, юрӑ-кӗвӗпе илемлетессине те. Чӑвашла юрӑ-ташӑ та пурччӗ, анчах вӗсем уявра тӗп вырӑнта пулмарӗҫ.
Тӳре-шарасенчен уява Министрсен Кабинечӗн Председатель ҫумӗ Алла Салаева, Чӑваш Республикин информаци политикипе массӑллӑ коммуникаци министрӗ Александр Иванов, Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ Андрей Николаев тата район администрацийӗн ертӳҫи Георгий Егоров ҫитнӗ.
Чупкӑна чукмарпа чараймӑн теҫҫӗ халӑхра. Хӑйсен унталла та, кунталла та чупнине арҫынӗсем грек чӗлхинчен кӗнӗ «полигами» ӑнлавпа сӑлтавласа тӳрре тухма пӑхаҫҫӗ-ха.
Анчах сывӑ ача-пӑча ҫураласси пирки калаҫнӑ май специалистсем пачах расна ӑнлантарнине тӗл пулатӑн. Вӗсен шучӗпе пурнӑҫра шӑпах хӗрарӑма нумай арҫын кирлӗ. Ҫакӑн сӑлтавӗ иккӗ ҫине иккӗ хутласси пекех ансат-мӗн: хӗрарӑмӑн сывӑ ача ҫуратмалла, ун валли ӑна сывӑ арҫын кирлӗ. Тепӗр майлӑ каласан, сывӑ ачана пӗтӗлентерме сывӑ ар тупмалла.
Ара, ӑнланма ансатрах пултӑр тесе ял хуҫалӑх отрасльне илер-ха. Унта ӗнене пӗтӗлентермелли вӑрлӑха ветеринарсем ятарлӑ вырӑнтан — ӑратлӑ репродукторсене кайса вӑрлӑх илсе килеҫҫӗ. Ӑратлӑ репродукторта курса курнисем унти вӑкӑрсем эпир килте тытакан вӑкӑрпа ҫӗрпе пӗлӗт евӗр уйрӑлса тӑнине аван пӗлеҫҫӗ. Мӗн тери тӗреклӗ ҫавсем, яп-яка, сассисем мӗнле хӑватлӑ! Ун пек вӑкӑр вӑрлӑхӗпе пӗтӗлентернӗ ӗнен пӑрӑвӗ те лайӑх пулать. Ҫутҫанталӑкра та ҫавах мар-им: пӗчӗк ҫынсен ачи-пӑчи те пӗчӗк пулать, вӑрӑммисен — вӑрӑм, мӑнтӑррисен — мӑнтӑр.
2015 ҫулталӑк ҫыннине суйлас сасӑлавӑн вӑхӑчӗ тухмарӗ пулин те ӑна вӗҫлес терӗмӗр. Чӑваш халах сайчӗшӗн ку сасӑлав вӑйӑ шайӗнче ҫеҫ пулсан хӑш-пӗр чӑваша пӗр-пӗри мала тухни кӗвӗҫтерет, хӑйсен ҫыннине кӑларас тесе тем туса та хӑтланма пӑхаҫҫӗ. Ку вара хирӗҫтерет. Чӑваш халӑхӗ унсӑр та тӗрлӗ ушкӑнсене пайланса кайнӑ, вӗсен хушшинчи хирӗҫӗве татах та вӑйлатас мар тесе Ҫулталӑк ҫынни номинацие паянах палӑртас терӗмӗр.
Ку ята 2015 ҫулта икӗ ҫын тивӗҫрӗ — Виталий Станьял тата Олег Цыпленков. Иккӗшӗ те ҫулталӑк хушшинче чӑвашлӑхшӑн нимӗнпе виҫейми паха ӗҫсем туса ирттерчӗҫ. Виталий Петрович Станьялӑн ӗҫӗсене асӑннӑ чухне эпир Тӗп ваттисен канашне йӗркеленине каларӑмӑр. Ҫавах та унӑн тӗп ҫитӗнӗвӗ урӑххинче — халӑха вӑратас тесе пӗрех май шӑв-шав тунинче. Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче «Чемен карти» этнопарка тӑвас ӗҫре те пирӗн шутпа унӑн тӳпи пӗчӗк мар.
Олег Цыпленков та 2015 ҫулта пысӑк ӗҫсем сахал мар турӗ. Пӗтӗм чӑвашсен «Асам» пӗрремӗш кинофестивальне йӗркелениех мӗн тӑрать! Пысӑк ҫакнашкал мероприятисене йӗркелеме чӑвашсем те пултарнине кӑтартса пачӗ.
+15.3 °C